Op Netflix bestaat de serie ‘Auschwitz, the nazis and the final solution’. De serie toont hoe het vernietigingskamp Auschwitz zich in een paar jaar ontwikkelde van een ‘redelijk onschuldig’ werkkamp voor de ontginning van grondstoffen voor de Duitse wapenindustrie, tot een ware moord- en doodsfabriek die uiteindelijk zijn gelijke in de menselijke geschiedenis niet kende.
Trial and error
In Auschwitz was het, net als in andere vernietigingskampen als Treblinka en Sobibor, de morbide uitdaging om zo efficiënt en geruisloos mogelijk mensen, voornamelijk joden, in sneltreinvaart de dood in te jagen en vervolgens hun lijken van de aardbodem te doen verdwijnen. Daarbij werd er ook gezocht naar een zo humaan mogelijke uitvoering van ‘de werkzaamheden’. Let wel: voor de moordenaars, niet voor de slachtoffers! De Duitsers mochten niet te veel worden blootgesteld aan lijden en lijken, omdat dit anders hun functioneren negatief zou kunnen beïnvloeden. Je gelooft het bijna niet als je het zo opschrijft en leest, maar het is écht zo.
Natuurlijk is er over Auschwitz-Birkenau al heel veel gezegd, geschreven, gefilmd en ga zo maar door. Toch verbaas je je als kijker nog over ‘ons menselijk gedrag’. Zeker in het begin van de oorlog zijn de Duitsers via mensonterende manieren van ‘trial and error’ nog naarstig op zoek naar methodes om zich te kunnen ontdoen van ‘hun vijanden’, in hun ogen verantwoordelijk voor de malaise van Duitsland en het verlies van de Eerste Wereldoorlog. In hun ogen is er al jarenlang sprake van een samenzwering van met name joden en de rest van de wereld tegen het vaderland. Dat moet stoppen. Daarvoor zijn zeer velen bereid grenzen ruimschoots te overschrijden.
In die beginfase, zo rond 1941, blijkt dat de methodes die op dat moment worden ingezet, niet voldoen aan de gestelde doelstellingen. Standrechtelijke executies zijn weliswaar aan de orde van de dag, mensen laten stikken via bijvoorbeeld vergassingsvrachtwagens gebeurt ook al mondjesmaat, maar dat gaat allemaal veel te langzaam. Verder dan een paar honderd doden per dag komen ze niet. En dan moeten ze ook nog van al die lichamen af, die begraven worden in greppels, uiteraard gegraven door ‘luie’ gevangenen. Nee, dit schoot niet op. Hoe kon dit ‘probleem‘ worden opgelost? Wie had er een ‘briljante ingeving’ en toonde zich een talent op ‘dit gebied’.
Net als in bedrijven die een marketing- of communicatieprobleem hebben, wordt er door de nazi’s ‘gewoon’ vergaderd over deze problematiek. Je ziet ze aan tafel zitten, straks in SS-pak gestoken, soms gezellig aan een sigaar trekkend en/of aan een wijntje nippend. Het lijkt totaal niet tot hen door te dringen waaróver ze vergaderen: die Endlösung, het uitroeien van een compleet volk, in dit geval joden. Ze zijn voor zichzelf op zoek en onderweg naar iets heel groots: The Final Solution. Dat is voor hen een prachtige uitdaging, waarin ze het beste uit zichzelf naar boven kunnen halen. En zoals in het bedrijfsleven managementteams stapje voor stapje leren van het verleden en door ervaring en evalueren steeds vakkundiger worden, gebeurt dit ook in deze krankzinnige omgeving.
Het werkt, want uiteindelijk slagen ze er in een paar jaar tijd in om 1,1 miljoenen mensen om te brengen, waarvan 1 miljoen joden. De wijze waarop mag genoegzaam bekend zijn. Vragen zijn natuurlijk: hoe is het in godsnaam mogelijk dat de mens, wij dus, tot zoiets in staat is? Waar komt het waanidee vandaan dat dit soort draconische werkwijzes leidt tot individueel en collectief geluk? En is er een kans dat dit morgen weer gebeurt?
Allereerst is het goed om te realiseren dat wat in ‘de Duitser’ van toen zat, ook in mij en jou zit. Ook nú nog. Alle mensen zijn onderdeel van het Ene Leven, de Bron waaruit we zijn ontsproten. Wees je daar altijd van bewust. Vraag is alleen: word je ooit getriggerd op een manier die dit gedrag naar boven haalt en ga je er dan in mee? Zeg nooit dat je in een soortgelijke situatie anders zou handelen, dat weet je niet. Het is wel zo: hoe bewuster je bent, en de mensheid is inmiddels iets bewuster, hoe kleiner de kans is dat je aan dergelijk wangedrag mee zal doen en hoe groter de kans is dat je dit zal bestrijden. In een bepaald opzicht kun je de daders daarom niet eens veroordelen; ze waren onbewust, hadden derhalve geen keuze. Wat niet betekent dat je lijdzaam moet toezien, dat is iets anders.
Hoe kon het gebeuren? Er spelen ongetwijfeld veel factoren een rol, maar laten we ons beperken tot de belangrijkste. Mensen en naties zijn tot dergelijk gedrag in staat als ze zich zowel persoonlijk, maar met name ook collectief, in een slachtofferrol bevinden. In het geval van Duitsland was er gedurende een lange periode sprake van grote economische malaise, veroorzaakt door een denkbeeldige vijand die alle ellende had veroorzaakt en eerder, huidig en toekomstig geluk in de weg stond. Zolang deze vijand bestond kónden ze gewoon niet tevreden en gelukkig zijn. Dat was voor hen eenvoudigweg onmogelijk, er moest eerst nog ‘iets’ weg.
Collectief ego
Ook het collectieve ego speelde een rol. Duitsers voelden zich verheven boven andere mensen en volkeren en hadden daadwerkelijk het idee dat anderen minderwaardig waren, Untermenschen dus. Ze dachten echt dat ze het recht hadden over het lot van anderen te mogen beslissen. Iedereen gaf elkaar daarbij, tevens vanuit angst, het idee dat wat er gebeurde niet per definitie slecht was. Sterker, het was goed om het arische ras verder te ontwikkelen, dat kwam de mensheid en de wereld ten goede. Wat kon je daar tegen hebben? Dat door die droom miljoenen mensen, hele volkeren zelfs, dienden te verdwijnen? Ach, een ideale wereld vraagt nu eenmaal (slacht)offers. Een kampbeul die voor de serie werd geïnterviewd omschreef de noodzaak van het ombrengen van joodse kinderen als volgt: ‘Ze waren op dat moment weliswaar nog geen vijand, maar ze zouden dit later wel worden. Het ging om het vernietigen van het bloed, zodat dit niet langer meer door de aderen van deze mensen kon stromen.’ Tja …
Belangrijk voor ‘het succes’ en de saamhorigheid onder de Duitsers was ook de aanwezigheid van een krachtige leider die over buitengewone kwaliteiten beschikte. Die mensen kon mobiliseren, vertrouwen uitstraalde, hard kon zijn, en niet te vergeten resultaten behaalde. De Duitse economie kreeg door de oorlog een enorme impuls, er was werk voor iedereen en het leven lachte de mensen na decennialange economische malaise weer eens toe. Het is daarom niet zo heel verbazingwekkend dat vrijwel iedereen in Duitsland, maar ook velen in andere landen (NSB), open stonden voor deze nieuwe wereldorde.
Ook in onze tijd mogelijk?
Bestaat de kans dat een dergelijk rampscenario zich ook in deze tijd afspeelt? Jazeker. Zolang de mensheid niet bewuster wordt en lijdt onder collectieve conditioneringen en ego’s, zal er continu een gezamenlijke vijand gevonden en bestreden moeten worden die verantwoordelijk wordt gehouden voor de onrust en het ongeluk van ‘de lijdenden’. Voorbeelden te over, de wereld staat bol van conflicten tussen botsende individuele en collectieve ego’s. Die vinden moslimterroristen nu bijvoorbeeld in het Westen en het Westen vindt deze onder moslims. Zie de groeiende haat naar beide partijen. Zelfmoordaanslagen zijn al lang geen zeldzaamheid meer. Beide partijen zijn continu op zoek naar verlossing in het verleden (daar ligt de rechtvaardiging van vergelding) en de toekomst, nooit in de overgave aan het Nu. Voor onbewuste moslims komt de verlossing als iedere aardbewoner de islam aanhangt, voor leiders als en aanhangers van bijvoorbeeld Geert Wilders komt de voorspoed en vrede pas weer als de islam is uitgebannen. In dat opzicht zijn moslims, homoseksuelen, christenen, westerlingen, koerden et cetera de nieuwe joden. Zij moeten weg, daar zijn voor hun tegenstanders gelegitimeerde redenen voor en dán pas kunnen ‘we‘ weer gelukkig zijn. Dan pas kan de vlag uit en komen we in ‘ons’ paradijs. Maar eerst moet ‘die ander’ weg … De weg ernaartoe loopt uiteraard letterlijk dood, want verlossing vind je niet in ‘straks’ en ‘daar’.
Net als in de jaren ‘30 en ‘40 stijgt de spanning soms al tot grote hoogte. Moeten we ons zorgen maken? Ja en nee. Nee, omdat angst verder polariseert en geen oplossingen biedt. Ja, omdat we niet naïef moeten zijn en onze ogen niet kunnen sluiten voor de bepaalde ontwikkelingen in onze samenleving. En ook al gebeurt het zoals eerder gememoreerd uit onbewustheid, het is onze taak om te trachten deze waanzin uit te bannen.
De enige écht structurele oplossing …
De enige structurele oplossing die mensen, overig leven en de aarde veel leed zal besparen? De mens zal zowel collectief als individueel bewuster, dan wel spiritueler moeten worden. Wat daarmee bedoeld wordt? De mens zal zich bewuster moeten worden van wie en wat hij is en met name ook van wat hij níet is. Je bent niet je naam, je achtergrond, je religie, je nationaliteit, je woonplaats, je politieke partij, je gedachten et cetera. Identificeer je er dus ook niet mee. Identificaties zijn altijd tijdelijk en daardoor garanties voor pijn. Je dénkt dat je geluk en innerlijke vrede worden gedwarsboomd door die ander. Dat is niet zo. Niets kan jou ervan weerhouden om innerlijke vrede te vinden, zelfs niet als jij zelf of jouw volk vijandig worden bejegend. Jezus keerde niet voor niets zijn andere wang toe toen hij al een keer was op zijn gezicht was geslagen. De enige oplossing vind je in overgave aan Hier en Nu en in het opgeven van identificaties waarvan jij denkt dat ze jou zijn.
The Final Solution is daarom niet elke tegenstander uit de weg te ruimen of zelfs uit te roeien, maar met compassie en mededogen naar jezelf én de ander te kijken, elkaar te zien in de pijn van onbewustheid en díe bij elkaar proberen weg te nemen door er je eigen licht op te laten schijnen. Dát is de enige duurzame oplossing die de mensheid heel veel lijden en mogelijk zelfs voor zijn eigen ondergang zal behoeden!