Het ministerie van Buitenlandse Zaken plaatste begin 2016 de naam van een nieuwe jihadstrijder op de nationale terrorismelijst: Victor Emanuel Droste, geboren op 12 november 1987 te Raalte. De inmiddels 28-jarige Nederlander (2016) groeide op in Heeten (Overijssel), zomaar een klein dorpje in de buurt van Zwolle, maar woont inmiddels in Syrië.
Victor Droste heet sinds een tijdje ook anders. Hij gaat anno nu door het leven als Zakariya al Hollandi. Zakariya is moslim en dus tevens jihadstrijder geworden. Hij ‘vecht’ sinds 2013 voor een eigen moslimkalifaat en wil heel graag leven onder de sharia, de islamitische wetgeving. Hij droomt ervan om in Syrië zijn gezin te stichten, en samen met hen gelukkig te worden in wat voor hem het paradijs is. Zakariya kleedt zich, bijna vanzelfsprekend, ook als een moslim: hij draagt een lang gewaad en laat een baard staan. Het ziet er, met alle respect, wat koddig en meelijwekkend uit: zo’n oer-Hollandse jongen, ‘vermomd’ als overtuigd en streng praktiserend moslim.
Als westerling bekruipt je altijd een ietwat ongemakkelijk, beetje angstig gevoel als je het ziet, maar dat zegt iets over ons. We hebben ons vooroordeel klaar, onze overtuigingen, die gestoeld zijn op onze eigen samenleving. Het is goed om je daarvan bewust te zijn. Wat we zien is niet dé werkelijkheid, het is ónze werkelijkheid. Een waarheid die natuurlijk niet echt bestaat.
Zakariya maakt op mij in artikelen en filmpjes wel een gelukkige indruk. Ik zie een sympathieke, spontane, goed formulerende, niet onknappe twintiger, die zeker geen gewelddadige uitstraling heeft. Hij is niet uit sensatiezucht afgereisd naar Syrië, maar heeft zich vanuit verbazing over de populariteit van Geert Wilders in ons land verdiept in de Koran en toen werd hij geraakt door de schoonheid van het boek en de religie. Zij hart voor de islam ging in 2010 open, er ging een schok door zijn lijf, dit voelde zó goed; daar wilde hij meer van weten, meer van voelen, meer van ervaren. Het werd zijn leven. Zakariya, opgegroeid in een katholiek gezin, bekeerde zich tot de islam, zíjn religie. Wat is daar mis mee? Niets toch?
Nee, er is absoluut niets mis mee als mensen via religie gelukkig denken te zijn of te kunnen worden. Tóch doet Zakariya een paar uitspraken in een interview die wél zorgen baren, een grens overschrijden en niet bijdragen aan individueel geluk en aan onze samenleving als geheel. Zo reageert hij in NRC Handelsblad onder meer op de aanslagen bij Charlie Hebdo in Parijs: „De straf die staat op het beledigen van de profeet komt uit de Koran en de Sunnah, en het beledigen van de profeet is een dusdanige misdaad dat een oprechte moslim dat niet zomaar kan laten gaan. De persoon die de profeet beledigt, of hij nu moslim of niet-moslim is, wordt gedood.” Ook zegt hij: “De stokslagen vallen echt mee. Ik heb het regelmatig gezien, maar niemand die er ook maar een beetje van ging schreeuwen.”
Hoe kan het toch dat iemand die intrinsiek vredelievend en liefdevol is – dat geloof ik echt in het geval van Zakariya – zich zó laat gaan? Waarom keurt hij het doden van mensen goed? Waarom maakt Zakariya, en met hem zoveel van zijn broeders, zich zo druk om uitspraken van anderen over de profeet of de spotprenten van tekenaars hierover? Waarom raakt het hem zo, trekt hij het zich zo persoonlijk aan?
Waarom denken mensen als Zakariya dat de profeet Mohammed en Allah hulp nodig hebben van gewone stervelingen? (Als ze zo groot zijn als Zakariya denkt, dan kunnen ze het toch wel zelf af?) Waarom denkt Zakariya dat ‘de waarheid’ alleen in zíjn favoriete boek staat en hij dus op basis van zijn heilige geschriften mag doden? Waarom neemt hij zichzelf en zijn geloof zo serieus en kan hij niet relativeren? Waar zit de individuele en collectieve pijn van gelovigen? Want dát gelovigen continu pijn lijden, is wel duidelijk. Het is en gaat nóóit zoals ze helemaal willen, er is nóóit innerlijke vrede naar zichzelf en naar de wereld. Er is nóóit overgave aan het ‘Hier en NU’, er is altijd wel iets te ‘doen’ om ´daar´ te komen waar ze willen zijn.
Gelovigen, of het nu gaat om moslims, christenen of andersoortige geloofsaanhangers, hebben allen één ding gemeen: ze zoeken ‘het’ buiten zichzelf. Ze vinden zichzelf niet compleet en denken dat ‘écht geluk’ – of de oplossing voor de pijn, zo zou je het ook kunnen noemen – te vinden is in hun religie (die natuurlijk ook nog eens de echtste, de beste, de mooiste, de meest authentiek et cetera is).
Maar echte innerlijke vrede en overgave aan wat ‘is’, vínd je nooit in religie. Die vind je überhaupt nooit buiten jezelf. Dat is godsonmogelijk, om maar een woordspeling te gebruiken. Religie is uiteindelijk gebaseerd op angst en niet op liefde. Het is de angst voor het grote onbekende, de angst voor het leven, de angst om niet te weten, om niet te voelen, de angst voor onzekerheid. De angst voor jezelf ook. Wie ben je immers zonder je geloof? Heb je daar wel eens over nagedacht?
Het geloof verschaft slechts schijnzekerheid en ‘identificatie’ en veroorzaakt veroordeling. Dít is wie ik ben, denk je. Je bent moslim, christen, hindoe of boeddhist en creëert een beeld over jezelf: Je bent een goed mens, want je ‘gelooft’, je bent zogenaamd zelfverzekerd, je kent immers de waarheid. Je bent samen met al je medebroeders anders dan die anderen, veelal getypeerd als ‘het kwaad’. Jij hebt het beste met de mensheid en de wereld voor, je bent er best trots op dat je het al zover hebt geschopt. Als iedereen zoals jij (jullie) zou zijn, dan zou de wereld er een stuk beter uitzien. Waarom zien die anderen dat nu toch zelf niet in?
Vanwege die identificatie met religie heeft Zakariya ook zijn naam veranderd, zich een gewaad aangemeten en laat hij zijn baard staan. Het zijn de uiterlijke kenmerken van wat in zijn kringen ongetwijfeld synoniem staat voor een ‘goede’ moslim. Het zijn allemaal echter slechts egoïsche vormen van identificatie met een geloof, door mensen gecreëerd. Alsof een andere naam of een baard jou een moslim of een bepaalde entiteit maakt.
Maar uiteindelijk is Zakariya (of wij) dit natuurlijk allemaal niet. Wat je dan wel bent? Niets! Je ‘bent’ gewoon. Wie van zichzelf houdt en zich realiseert dat hij alleen maar ‘is’, heeft niets buiten zichzelf nodig om gelukkig te worden of om innerlijke vrede te bereiken. Leef in het Hier en Nu, leef in overgave en acceptatie aan het leven en omarm de onzekerheid die ons leven kenmerkt. Pas dan leef je (in het) licht. Je bent heus niet groter dan het leven. Probeer dat dan ook niet te zijn, ook niet door het creëren van een god, een illusie die wij vanuit angst zelf geschapen hebben. Creëer niet, zoals bij een geloof, een identiteit voor jezelf, zoals Zakariya wél deed en nog altijd doet.
Ik vraag mij soms af hoe Zakariya naar zichzelf kijkt als hij 80 is. Zou hij nog altijd zo’n overtuigd en rigide moslim zijn, die het doden van mensen goedkeurt, altijd onderweg naar een betere wereld? Of zou hij achteraf treuren om wie hij destijds was en begrijpen dat hij die kant op was gegaan vanuit verdriet, pijn en het gemis aan identiteit en zelfliefde? Zou hij inzien dat hij destijds zijn geluk buiten zichzelf zocht, zich volledig had geïdentificeerd met zijn geloof en daar zijn familie in had meegesleept? Of geeft hij misschien wel lezingen over de gevaren van geloven op een manier zoals hij deed toen hij een twintiger was en legt hij nu aan andere zoekers uit dat je nooit iets buiten jezelf kan vinden? Ik hoop met heel mijn hart op het laatste!
N.B. Medio 2017 wordt bekend dat Victor Emanuel Droste spijt heeft van zijn stap om zich aan te sluiten bij het kalifaat. Hij wil graag terug naar Nederland. Eind december 2017 besteden diverse media aandacht aan zijn verzoek aan de Nederlandse overheid om terug te keren naar zijn geboorteland. Er is nog geen beslissing genomen.