In een van de afleveringen van de televisieserie Last days bezoeken verslaggever Lieve Blancquaert en haar filmploeg Varanasi, de spirituele hoofdstad van India. Naar deze stad komen veel mensen met hun overleden dierbaren om die vervolgens op een eenvoudige brandstapel – gemaakt van wat stukjes gesprokkeld hout – te laten cremeren aan de oever van de heilige rivier de Ganges.
De ontzielde lichamen van kinderen en zwangere vrouwen (die dus een kind dragen) worden niet verbrand, maar letterlijk en emotieloos (zo lijkt het althans) in de rivier gedropt.
Een paar meter verder wassen mensen zich in dit heilige water en drinken ze ervan. Soms vallen de schellen je van de ogen door wat je te zien krijgt, maar vooruit: dit is een andere cultuur, dus wie zijn wij om hier een oordeel over te vellen?
Veel mankerende, maar zeker nog niet terminale mensen komen ook naar Varanasi. Met een speciale reden: zij hopen (liefst zo snel mogelijk) juist in deze plaats te mogen sterven, zodat ze moksha verkrijgen.
Dit laatste betekent dat zij bevrijd worden van de cyclus van dood en wedergeboorte en dus niet meer terug hoeven te keren in een nieuwe levensvorm.
De angst voor dat laatste is bij sommige inwoners groot en dat heeft alles te maken met hun huidige levenssituatie, waarin veel pijn en lijden is. Zeker een nieuw leven als dier wordt verafschuwd en moet ten koste van alles worden voorkomen.
Wat opvalt aan de gesprekken met enkele geïnterviewden is dat deze mensen zo enorm geïdentificeerd zijn met hun gedachtes en daardoor ook met hun lijden. Elke spirituele traditie is voor hen een onomstotelijke waarheid of overtuiging, waaraan niet getwijfeld kan of mag worden. Dit gebeurt dan ook niet. Er is daardoor geen enkele ruimte meer voor ‘niet weten’. Dat is gevaarlijk en draagt niet bij aan een lichter leven, zo blijkt. Sterker, het levert lijden op.
De mythe die zegt dat mensen die in Varanasi sterven moksha verkrijgen, is zo diep geworteld dat dit zorgt voor lethargisch gedrag.
Mensen komen vanuit (een gebrek aan) overgave aan het huidige moment niet meer in actie, maar hebben zich erbij neergelegd dat dit leven voor hen niets meer te bieden heeft, voorbij is, ook al zijn ze nog in leven. Ze verlangen nu al naar de dood, ‘toekomst’ dus, en het absolute niets wat daarop volgt omdat ze moksha hebben verkregen.
Het is de grote vraag of wat er zich in deze stad afspeelt, nog wel verbonden is met ware spiritualiteit. Waarom? Omdat de spirituele oplossing voor minder lijden altijd in het ‘Hier en Nu’ ligt en niet in het verlangen naar ‘straks’ en ‘daar’, naar de toekomst dus, in dit geval de dood. Spiritualiteit betekent de pijn die in het huidige moment plaatsvindt accepteren en je realiseren dat je niet dit lijden bent, maar dat dit in jou plaatsvindt. Daarmee creëer je ruimte en verlichting om het lijden heen.
Dat wil nog altijd niet zeggen dat je gelukkig bent, maar je kunt wel (enige) innerlijke vrede ervaren in deze soms heus zeer lastige levenssituatie.
Innerlijke vrede met ‘dat wat is’ hebben de mensen in deze uitzending zeker niet gevonden en dat is toch opmerkelijk in de spirituele hoofdstad van een land dat zo ontzettend spiritueel bekend staat. Ik ben heel benieuwd naar hoe de Boeddha hier naar gekeken zou hebben …
Bekijk de uitzending.
Lees ook een blog over identificatie met religie.