“Ze maken verdomme alles kapot in dit land.” Deze uitspraak hoor je tegenwoordig steeds vaker om je heen, zowel van politiek links als rechts georiënteerde mensen. Daarmee bedoelen ze dat kabinetten dit land niet goed regeren, in de ellende storten. Op diverse vlakken: economisch, cultureel, sociaal, klimatologisch et cetera.

Maar is dat zo? Maken overheden of andere instanties, zowel landelijk als in breder Europees en mondiaal verband, onze wereld kapot? Kunnen we dat zo stellen? Dat denk ik niet. Natuurlijk worden er fouten gemaakt, daarover geen discussie. Veel waarschijnlijker is echter dat wij als inwoners dit land (en ook de rest van de wereld) de afgelopen decennia zélf kapot aan het maken zijn, dan wel al kapot hebben gemaakt. We zijn er voor een heel groot deel namelijk zelf verantwoordelijk voor. Wij zijn het, de burgers, die al heel lang op politici stemmen (in ieder geval in landen waar democratisch gestemd mag worden en waar die democratie wordt gerespecteerd) die ons weg willen houden van pijnlijke beslissingen. Besluiten die ons pijn opleveren stellen politici liever uit, bang om door kiezers hierop afgerekend te worden.

Wij nemen als mensheid daarom al decennialang, misschien wel al eeuwenlang, een hypotheek op pijn. Dat betekent dat we de pijn voor ons uitschuiven. We betalen de aarde, de natuur, het klimaat en andere levensvormen zoals dieren en planten voor onze destructieve manier van leven niet terug, maar laten de schuld steeds hoger oplopen. Het is net als bij een hypotheek op je huis: wanneer je niet maandelijks aflost, loopt de financiële schuld op. Maar je moet en gáát een keer betalen.

Wij hebben dus een hypotheek op pijn genomen. Het probleem is alleen: net als in ons persoonlijke leven komt die pijn op een bepaald moment aan de oppervlakte. Dan komt het eruit. Vergelijk het met een snelkookpan: je probeert de deksel er lang op te houden, maar op een bepaald moment is de druk onhoudbaar en schiet de deksel de lucht in.

De schuld op pijn is wereldwijd inmiddels torenhoog. En loopt nog altijd op. Nog steeds zijn de meeste mensen niet bereid om de pijn die behoort bij gedragsverandering, want daar komt het in feite op neer, te accepteren. Nog altijd stemmen we op mensen die ons beloven dat ze onze problemen heel snel op gaan lossen, zonder dat we hoeven lijden. Het zijn de kenmerken van populisme: complexe problemen, die in de loop van decennia/eeuwen zijn opgebouwd, aan het volk versimpelen en beloven snel met oplossingen te komen die ons leven weer lichter en aangenamer maken. We hoeven derhalve niet te veranderen, maar kunnen gewoon doorgaan met wat we al heel lang doen.

Helaas werkt populisme niet. De pijn gaat komen en hoe langer we wachten, hoe meer pijn we in de toekomst zullen ervaren. Wijzelf, onze kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen, maar ook andere levensvormen zullen er het slachtoffer van worden. Welke pijn? De pijn van (burger)oorlog, watertekorten, extreme droogte, mislukte oogsten, torenhoge prijzen, migratiestromen, de dood, uitstervende levensvormen en zo kan ik nog wel even doorgaan. Wat doen we? Accepteren we de pijn nu wél of willen we liever nog wat meer pijn lijden? Aan ons de keuze.

Fred Louter, lid Partij voor de Dieren